Sztolnie Czarnorzeckie

W pobliżu Czarnorzek i Węglówki w zachodniej części Pogórza Dynowskiego znajdują się pozostałości kilkudziesięciu sztolni. Powstały one w wyniku podziemnej eksploatacji piaskowców, która prowadzona była od XVIII wieku. W licznych warsztatach kamieniarskich w Czamorzekach i Węglówce z wydobytego surowca wykonywano m.in. nagrobki, żarna, osełki i brusy. Odkrycie w Węglówce w połowie XIX wieku złóż ropy naftowej i rozpoczęcia ich eksploatacji spowodowało upadek kamieniarstwa w Węglówce i zaprzestanie wydobycia piaskowca w tym rejonie. Natomiast eksploatację w sztolniach w okolicy Czarnorzek przerwało dopiero wysiedlenie miejscowej ludności rusińskiej po II wojnie światowej. Tradycje kamieniarskie kontynuowali aż do 1966 r. miejscowi Polacy, jednak nie prowadzili już wydobycia w sztolniach.

Przeprowadzone w latach 1991-2001 przez członków Speleoklubu Dębickiego prace inwentaryzacyjne wykazały istnienie 18 zachowanych w różnym stanie (Tab. l), lecz dostępnych sztolni. Niektóre obiekty jednak wymagały prac przy odkopaniu zawalonych otworów. Stwierdzono ponadto ślady po kilkudziesięciu innych całkowicie zawalonych obiektach.

Sztolnie występują w dwóch skupiskach. Jedno z nich znajduje się nad Węglówką, na północno-wschodnim ramieniu Królewskiej Góry (554 m n.p.m.). Na wys. ok. 400 m n.p.m. na niewielkim powierzchniowo obszarze (kilkaset metrów kwadratowych) zinwentaryzowano 11 obiektów. Występują one w piaskowcach czarnorzeckich należących do warstw istebniań-skich dolnych jednostki śląskiej. Druga grupa sztolni znajduje się w pobliżu Czarnorzek, w wąskim pasie kilkukilometrowej długości na południowym zboczu Suchej Góry (591 m n.p.m.). Na tym obszarze zinwentaryzowano dotąd 7 obiektów. Sztolnie te występują w piaskowcach z Suchej Góry należących do warstw istebniańskich dolnych jednostki śląskiej.

Sztolnie na Królewskiej Górze wykute są zgodnie z upadem warstw (ok. 30°) i mają charakter niskich (l -2 m wysokości), lecz szerokich komór o opadającym dnie. Natomiast eksploatacja w wyrobiskach w Suchej Górze prowadzona była przeważnie wzdłuż biegu warstw. Tu zaznacza się z kolei przewaga wysokości nad szerokością. Wysokość komór w tych sztolniach dochodzi do 6 m, a długość do 20 m.

Dno sztolni pokryte jest gruzem skalnym i gliną. W trzech sztolniach (Wesołej, w Suchej Górze I i II) istniej ą niewielkie jeziorka. Największe znajduje się w Sztolni w Suchej Górze U. Ma wymiary 7,5 m x 3,5 i głębokość dochodzącą do 1,5 m. Woda w postaci niewielkiego cieku z wodospadem występuje też okresowo w Sztolni nad Czają I. Większe obiekty posiadają mikroklimat statyczny, zimny. Stwierdzono występowanie w nich typowej jaskiniowej fauny: np. licznych pająków z rodzaju Meta i motyli z gatunków szczerbówka ksieni Sco-liopterix libatrix oraz Triphosa dubitata. Sztolnie są też miejscem zimowania kilku gatunków nietoperzy: nocka dużego Myotis myotis, nocka wąsatka /Brandta Myotis mystacinus brand- tii, nocka Natterera Myotis nattereri, nocka rudego Myotis daubentonii, nocka Bechsteina Myotis bechsteini, mocka Barbastella barbastellus, gacka brunatnego Plecotus auritus i gacka szarego Plecotus austriacus. Najliczniejszym stanowiskiem hibernujących nietoperzy jest sztolnia Pustelnia, gdzie stwierdzono maksymalnie 77 zimujących nietoperzy. Gatunkami dominującymi w opisywanych podziemiach jest mopek oraz nocek duży.

Opisywane sztolnie znajdują się na terenie Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego. Objęte są prawną ochroną jako stanowiska dokumentacyjne. Otwór Sztolni nad Czają I z uwagi na zimujące nietoperze zabezpieczony jest dodatkowo kratą. Należy przestrzec przed samodzielnym zwiedzaniem sztolni, szczególnie tych położonych w rejonie Wę-główki. Korytarze tych podziemi w wyniku zawałów są ciasne, kruche i wciąż grożą zawaleniem. Sztolnie te najlepiej zwiedzać w towarzystwie doświadczonego grotołaza.

https://lean-management.pl/pliki-do-pobrania/umowa-kupna-sprzedazy-telefonu/